Horen de ouderen in uw gemeente er nog wel bij?

door Henk Herbold

Een Noodkreet
Dit artikel is geschreven naar aanleiding van heel veel berichten die ons bereiken van ouderen mensen. Regelmatig mailen mensen ons en soms horen we ook de noodkreet van ouderen. Mensen vertellen ons dan bijvoorbeeld al jarenlang een bepaalde kerk of gemeente te hebben bezocht, soms bijna een heel leven. Maar nu ze op hoge leeftijd zijn gekomen is het voorbij. Het gaat niet meer en daar kunnen vele redenen voor zijn.

• Bijvoorbeeld omdat ze niet meer zelfstandig er naar toe kunnen gaan en de gemeente doet geen moeite om hen op te halen, teveel werk. Ouderen halen en brengen is lastig en dus een probleem. Alleen als mensen uit eigen initiatief daar mee beginnen wordt het toegejuicht, maar de gemeente zelf geeft daar in ieder geval geen prioriteit aan.
• Maar er is meer. Ouderen hebben soms ook het gevoel niet meer te passen in de gemeente, vanwege de super moderne manier waarop men nu tegenwoordig de erediensten beleefd. Dat wil bijvoorbeeld zeggen, harde muziek, veel gekleurde lichten, rook op het podium, (voor hen) vreemde liederen, heel veel Engelse liederen en men is vaak de taal niet machtig, predikers die niet meer gewoon de Bijbel lezen maar alles digitaal projecteren etc.. Iemand zei ons letterlijk: “de gemeente is voor mij als een jas, vroeger paste die, maar nu niet meer”.
• De oplossing zou zijn, aparte diensten, speciaal aangepast voor de ouderen. Maar veel ouderen hebben ons gezegd, ‘men wil niet apart’. Natuurlijk zijn er gemeenten waar men speciale bijeenkomsten voor ouderen heeft en dat is in de meeste gevallen beslist goed bedoeld. Maar het is de vraag of dat het is wat de ouderen onder ons zoeken. Ze willen vooral er gewoon bij blijven horen en niet apart. Dat betekent dat er dus ook rekening met hen gehouden zou moeten worden. Het besef moet door dringen dat we niet compleet zijn als lichaam van Christus, zonder de ouderen. Ook zij zijn door God aan de gemeente gegeven om met hun wijsheid en kennis mee te bouwen aan de gemeente

Vereenzaming van ouderen.
Het gevolg is een geestelijke vereenzaming bij het oud worden en vaak worden mensen ook letterlijk vergeten. Zodra men lange tijd niet meer in de gemeente gezien wordt, raakt men uit de aandacht. Vooral als er geen vrienden of familie leden zijn die ook de gemeente bezoeken en dus niemand de gemeente leiding er attent op maakt.

Dit artikel is geschreven uit grote bezorgdheid. Het zou beslist een zegen zijn als veel geestelijk leiders dit artikel zouden willen lezen. Ik bid dat het een aanzet mag zijn tot bezinning, over de plaats van ouderen binnen evangelie gemeenten in ons land. Soms vertellen ouderen ons, dat ze degene waren die aan het begin van de gemeente hebben gestaan, men heeft grote financiële offers gebracht en ze zijn dienstbaar geweest in vele taken en activiteiten die er zijn in een beginnende gemeente. Dit artikel is vooral een pleidooi voor erkenning van deze ouderen, als mede-dragers van de gemeente.

Jong is in en oud is uit.
Natuurlijk is deze verandering ook een gevolg van de nieuwe generatie die op komt en die de oude tradities van zich af wil gooien en dingen op hun eigen manier wil doen. Tot voor kort was het algemene gevoelen bij veel jonge geestelijke leiders: “we hebben ons lang genoeg aangepast aan de manier waarop de vorige generatie hun geloof beleefde, het is nu de hoogste tijd dat zij zich maar aan ons aanpassen”.

We hebben het niet altijd in de gaten, maar feitelijk komt ook dit rechtstreeks uit de wereld om ons heen. In onze maatschappij namelijk is ook het overheersende gevoel ‘jong is in en oud is uit’. Ouderen vragen steeds meer zorg, kosten de samenleving steeds meer geld, hebben meer medische zorg nodig dan jongeren. Vaak ontvangt men naast AOW ook nog een riant pensioen en dat kan in de toekomst wel eens nadelig zijn voor de jongere generatie, want ze eten alles voor ons op. Politieke leiders doen het goed als ze vooral maatregelingen nemen om de kosten van de verzorging van ouderen te beperken. Zoals, maatregelingen om ouderen langer door te laten werken etc..

Natuurlijk is dit niet overal in de wereld zo, al hebben veel mensen daar niet altijd oog voor. In veel landen in de wereld krijgt men al in de opvoeding mee om respect te hebben voor ouderen en ze vooral niet te negeren. Maar in onze westerse samenleving en ook in de evangelie gemeente, denken sommigen daar anders over. Onlangs las ik in een interview dat een bekende voorganger zei: ‘ik ben blij dat onze gemeente voor het grootste deel uit jongeren bestaat en niet uit mensen met grijs haar of mannen met stropdassen’.

Volgens die voorganger zou een gemeente die veel ouderen heeft, het beleid moeten aan passen, want men heeft dan een probleem. Wat is dat probleem dan? Wel dat zijn die ouderen natuurlijk. Zo gezien is het feit dat veel mensen tegenwoordig steeds ouder worden en er dus ook in de gemeente steeds meer ouderen gaan komen, eerder een kwaad dan een zegen. Een bekende uitspraak luidt dat bijna iedereen oud wil worden, maar niemand oud wil zijn.

Gemeente van de 21^e eeuw.
En ja, het is waar veel historische kerken zien helaas het ledenaantallen flink dalen. Op veel plaatsen worden zelfs kerken afgebroken of krijgen een andere bestemming.
Bijvoorbeeld veranderen ze in een Museum, een exclusief woonhuis, of Moskee. Daar staat dan tegenover de snelle groei van moderne evangelische gemeenten. Deze wordt voornamelijk veroorzaakt door een totale cultuur omslag in de laatste 10 jaar. Jongemensen worden nu aangetrokken door professionele licht- en muziekshow in de samenkomsten. Tevens  door preken van voorgangers die casual gekleed gaan en alleen populaire praktische onderwerpen aansnijden, begeleid door een flitsende mediapresentaties. Men noemt zich gemeente of kerk van de 21^e eeuw.

Natuurlijk is dit ook wel weer te begrijpen. We kunnen nu eenmaal niet altijd bij het oude blijven en vernieuwing en ook verjonging is van groot belang, willen we tenminste niet langzaam vergrijzen en uitsterven. Sommige gemeenten in ons land zijn ook letterlijk vergrijst, jongeren verlieten de gemeente omdat men het gevoel had niet gehoord te worden. Waarom niet? Bijvoorbeeld, men zong te veel oude bekende liederen en de predikingen waren saai, d.w.z. niet vol humor zoals veel jongeren vandaag willen. Dat betekent niet dat de predikingen minder gezegend waren, maar het is niet meer modern en dat betekent voor sommigen automatisch, dat het geschikt is om weg te gooien. Iemand zei ons: “als het niet leuk is dan luister ik niet”.

Vandaag zien we nieuwe grote gemeenten ontstaan, die prima aansluiten aan de behoefte van jongeren. Alles is modern, veel gekleurd licht, harde muziek, dans, veel Engelstalige liederen en andere super moderne zaken. Want de nieuwe generatie is meestal goed opgeleid en daarvoor is dat geen probleem. Oude bekende liederen waar een hele generatie intens door gezegend is, moesten snel plaats maken voor moderne liederen. Dat ging zo snel, dat veel ouderen de tijd niet eens kregen om zich aan te passen. Je moet de nieuwe liederen immers eerst leren en het je eigen kunnen maken. Maar ook dat is niet eenvoudig, want muziekboeken vol met liederen die vroeger harten geraakt hebben, moesten plotseling weggegooid worden. Daarvoor in de plaats kwam o.a. een digitale versie zoals YouTube. Voor veel ouderen is het nog steeds een probleem, ze kunnen niet wennen. Het is opmerkelijk dat bij begrafenisdiensten van ouderen, meestal teruggegrepen wordt naar die oude liederen. Plotseling worden ze weer tevoorschijn gehaald, want dat was toch hetgeen waar de overledene zou door was aangesproken. Mensen die veel met ouderen werken in verpleeghuizen weten, dat die oude liederen vaak nog steeds tot grote troost en zegen zijn voor veel ouderen, die deze liederen vroeger veel gezongen hebben.

Natuurlijk zijn er wel ouderen die alle veranderingen wel aan kunnen en nog behoorlijk snel schakelen. Vaak wijzen leiders daar naar, om maar aan te tonen dat het allemaal wel meevalt en dat ouderen zich wel kunnen aanpassen, als ze maar willen. Maar voor de meerderheid zijn de gevolgen dramatisch.

Maar de gevolgen zijn wel steeds meer zichtbaar.
Mijn vrouw en ik bezoeken heel veel kerken en gemeenten in ons land. Veel ouderen zijn naar ons toegekomen of  hebben ons geschreven. Ze vertellen ons vaak in geen enkele kerk of gemeente meer te komen. Als vervanging wordt er naar televisie uitzendingen van kerkdiensten gekeken. Soms gaat men ook naar een aparte samenkomst in de week, waar een ouderling nog wat leest uit de Bijbel en waar nog een paar oude liederen gezongen worden. Maar de gemeenschap met het lichaam van Christus als geheel en het bijvoorbeeld gezamenlijk vieren van het heilig Avondmaal, kent men helaas niet meer. Velen denken er met weemoed aan terug.

In sommige gemeenten werd zelfs openlijk tegen ouderen gezegd, dat ze maar niet meer moeten komen, tenzij men zich nog een beetje kan aanpassen. Of men zegt letterlijk, “luister goed, we zijn nu eenmaal zo en we veranderen niet, dus zoekt u maar naar een andere gemeente”. Daarbij gaat men volledig voorbij aan het feit dat ouderen nu eenmaal niet zo gemakkelijk meer opzoek gaan naar een andere kerk of gemeente en dus nergens meer komen.

Luisteren naar ouderen ligt al helemaal niet voor de hand in onze cultuur. Nooit in de geschiedenis is er in korte tijd zoveel veranderd als in de eeuw die achter ons ligt. Er zijn oudere mensen die de eerste wasmachine nog als een wonder hebben begroet. Die hoorden dat er ooit misschien computers zouden komen. En nu? Als je even niet oplet, heb je een zwaar verouderde computer en ben je niet meer compatible. De tijd gaat hard en ouderen worden in onze samenleving geholpen om zoveel mogelijk mee te kunnen. Maar wel met de bedoeling om ze zelfredzaam te maken, want anders hebben ze steeds weer hulp nodig. Dat nodigt niet bepaald uit om ouderen om advies te vragen. Toch is de wijsheid en de kennis van ouderen voor de gemeente van nu, van groot nut en misschien wel van levensbelang. Feitelijk heeft God jong en oud aan elkaar gegeven. Ouderen verdienen een plaats in ons midden en ook gewoon in de gemeente van de  21^e eeuw. Ouderen kunnen de nieuwe generatie o.a. leren, om trouw te blijven aan God, ook in moeilijke omstandigheden. In Titus 2:1-8 staat zelfs dat ouderen een voorbeeldfunctie hebben. Overigens leert de Bijbel ons juist om ouderen te respecteren ze een plaats te geven in ons midden.

Alleen de toekomst is anders.
In tegenstelling aan wat men nu denkt, ziet de toekomst er toch heel anders uit, dan wat sommigen verwachten. Waar sommige gemeente leiders volledig aan voorbij gaan is, dat één van de belangrijkste ontwikkelingen in deze tijd is ‘de wereldwijde toename’ van het aantal ouderen. Er is sprake van een ‘dubbele vergrijzing’, ouderen gaan in een zeer korte tijd een hele nieuwe en interessante doelgroep worden. Niet alleen méér mensen worden oud, mensen zullen gemiddeld ook langer leven. Het aantal personen boven 60 jaar in Nederland stijgt de komende jaren, naar 1/3 van de bevolking en dat gaat al heel snel. Deze enorme verschuiving zal naar verwachting een geheel nieuwe verhouding tussen jongeren en ouderen met zich meebrengen in de gemeente.

Deze situatie is beslist een unicum in de geschiedenis. Bij de regering en veel maatschappelijk organisaties, begint het besef langzaam door te dringen, maar helaas nog niet in de gemeente van de Heer.
Tegenwoordig worden we in de wereld om ons heen wel, op vele wijzen gewezen op de gevolgen van deze ontwikkeling. Bijvoorbeeld dat de beroepsbevolking daalt in verhouding tot het aantal mensen dat gepensioneerd is. Dat het aantal eenpersoonshuishoudens zal toenemen en dus de vraag naar kleinere woningen etc.. Er zijn al speciale beurzen en markten voor ouderen, omdat deze groep ook meestal meer te besteden heeft.

De vraag is, in hoeverre staan we als gemeente stil bij de gevolgen van de dubbele vergrijzing, voor de wijze waarop we gemeente (willen) zijn, in de toekomst?

Het zal in ieder geval helder moeten zijn, dat Bijbels gezien ook ouderen deel zijn van het lichaam van Christus. In een Bijbelse gemeente zal dus plaats en aandacht moeten zijn voor alle leeftijdsgroepen en zonder dat kan de gemeente feitelijk niet bestaan. Als we het Bijbels willen doen, zal er dus gezocht moeten worden naar een manier om samen op te trekken, oud en jong.

De ouderen zijn niet allemaal hetzelfde.
Wat ik bedoel te zeggen is, dat er een grote diversiteit bestaat onder ouderen. Vaak hebben we een verkeerd beeld van ouderen. Er wordt ook nog al eens gegeneraliseerd of dat alle ouderen ouderwets en hulpbehoevend zijn. Men spreekt dan gemakkelijk met verkleinwoorden als ‘die oudjes’ of ‘dat lief omaatje of opaatje’. In deze uitspraken liggen beelden over ouderen opgesloten, waarbij men ouderen naar onze overtuiging geen recht doet en zeker als gerekend wordt vanaf 60 jaar. Er is een enorm verschil tussen de volop in het werkzame leven staande 60-plusser en de vitale gepensioneerde of de thuiswonende 80-er die niet meer zo mobiel is of de kwetsbare oudere die vrijwel volledig afhankelijk van zorg is.

Belangrijk gegeven.
In ieder geval zal de groep ouderen boven de 60, die nog een volledige baan heeft en ook nog vol en vitaal in het leven staat, in de komende jaren steeds groter. Als we als gemeente ons alleen maar richten op de jongeren beneden de 30 jaar, dan zullen in de komende jaren steeds meer evangelie gemeenten mensen gaan verliezen.

Ouderen een zegen in een gemeente.
Ouderen kunnen overigens ook een zegen zijn in de gemeente. In Psalm 92:15 staat: “in de grijze ouderdom zullen zij nog vruchten dragen…..” Feitelijk kunnen we geen leeftijdscategorie uitsluiten, de één kan niet zonder de ander. Spanningen tussen jong en oud, de z.g. generatiekloof, zijn zeker niet uitgesloten, maar de verschillen dienen wel te worden gerelativeerd. Uiteindelijk is iedereen afhankelijk van het Hoofd van de gemeente (= Jezus) en van elkaar, want zonder dat zijn we geen lichaam van Christus.

Vooral samen.
Ouderen en jongeren zouden vooral samen moeten gaan nadenken en bidden, hoe b.v. de wekelijkse eredienst in de gemeente moet worden ingevuld. We zouden ons moeten afvragen op welke manier kunnen jongeren, kinderen en ook ouderen bijdragen aan het programma en niet alleen één bepaalde groep. Bijvoorbeeld over de keuze van de muziek en de liederen in de eredienst op zondag. Er moet zeker ruimte zijn voor andere uitingsvormen in lied, lofprijzing, aanbidding en bijvoorbeeld dans, maar dat moet wel gelden voor jongeren, kinderen en ouderen. Het zou beslist een geweldige overwinning zijn, als we bereid zouden zijn om in een eredienst ook eens een oud lied te zingen, waar ouderen van genieten en door gezegend worden. Een enkele keer komen we het gelukkig nog tegen in ons land, maar wel steeds minder. We zijn er zeker niet, door te zeggen dat de ouderen zich maar moeten aanpassen en anders is er geen plaats voor ze in de gemeente. Een gesprek hierover in de gemeente is m.i. daarom hard nodig. Het startpunt moet wel zijn, de bereidheid om te luisteren naar wat jongeren én ouderen elkaar te zeggen hebben.

Een paar opmerkingen om over na te denken voor uw gemeente:

• Functioneert de gemeente waar u naar toe gaat wel echt als Lichaam van Christus? Dat wil zeggen, kan elk lid (jong en oud) voluit een bijdrage geven in de erediensten.

• Welke rol en positie hebben ouderen in dit verband? Wordt er ook nagedacht hoe de gemeente kan worden opgebouwd door hun inzet, toewijding en geloof? Hebben hun adviezen nog betekenis in de gemeente. Met verbazing hoorde we dat er gemeenten in ons land zijn, waar een leeftijdsgrens is ingesteld voor bestuurlijke en pastorale taken. Men wil daarmee voorkomen dat teveel mensen boven de 60 jaar nog actief zijn op belangrijke posten in de gemeente. Echter, Bijbels gezien is hier geen enkele reden voor, het zijn dus absoluut gedachten van mensen en zeker niet van God.

• Sta erbij stil hoe uw gemeente haar opdracht kan verstaan en daardoor ook mede invulling kan geven aan Gods belofte voor ouderen:

“Tot in je ouderdom blijf Ik dezelfde,
tot in je grijsheid zal Ik je steunen.
Wat Ik gedaan heb, zal Ik blijven doen
Ik zal je steunen en beschermen.” (Jesaja 46:4).

Misschien heeft u iets meegemaakt en herkent u iets in dit artikel. Als u wilt kunt u ons uw verhaal mailen, u krijgt altijd binnen twee dagen een antwoord. KLIK HIER.